ابزارهای صحافی :

در حال صحافی به دو روش سنتی و مدرن اجرا می گردد که روش سنتی بیشتر برای کتاب های نفیس و ارزشمند که اغلب تاریخی و دست نویس بوده و یا قرآن ها دست نویس و نسخ تاریخی استفاده می شود و روش مدرن که با استفاده از دستگاه های نیمه اتوماتیک و تمام اتوماتیک می باشد برای انواع کتب چاپی ، مجلات ، سر رسید ، کاتالوگ و …. استفاده می شود .

ابزارهای صحافی نیز با توجه به روش های پیش گفته متفاوت می باشد که در اینجا شما را با برخی از ابزارهای صحافی سنتی آشنا می کنیم .

* ابزارهای صحافی سنتی :

1 – چسب : انواع چسب های مورد استفاده در صحافی عبارتند از : سریش ، سریشم ،صمغ عربی و نشاسته.

2 – سوزن : بر اساس نوع کار سوزن های متفاتی کاربد دارد.

3 – درفش : وسیله نوک تیز با دسته چوبی که برای سوراخ کردن ته جزوات از آن استفاده می گردد.

4 – نخ : برای دوختن اجزا کتاب بکار برده می شود و بهترین نوع آن نخ ابریشمی می باشد . نخ را برای استحکام و عمر بیشتر به موم آغشته می کنند و یا اصطلاحا آن را موم کشی می کنند .

5 – سنگ زیر دست : سنگ مرمر برای زیردست جهت کارهای جلدسازی و ته بندی مورد استفاده می باشد.

6 – قیچی : قیچی های معمولی و تخت برای بریدن کاغذ و مقوا مورد استفاده می باشند .

7 – ستاره : وسیله ایی فلزی به شکل ستاره بوده که برای بریدن کاغذهای بزرگ ، خط کشی و جدول کشی مورد استفاده می باشد.

8 – خط کش : قطعه ایی چوبی 15 سانتی که یکطرف باریک و یکطرف آن شیاردار می باشد.از کنار آن برای تا کردن کاغذ و چسباندن لبه های چرم به مقوا استفاده می شود و از نوک آن برای جا ناخنی بر پشت و روی جلد استفاده می شود و از شیار ته آن برای خط انداختن به دور کتاب استفاده می گردد.

9 – کارد : کاردها در شکل های مختلف موجود بوده که موارد استفاده گوناگونی دارد .

10 – سوهان و سمباده : از سوهان و سمباده برای تراشیدن لبه مقوا و لبه ی کتاب استفاده می شود.

11 – مشته یا کوبه : از این وسیله برای کوبیدن و گرد کردن عطف کتاب و کوبیدن چرم پس از چسباندن روی مقوا استفاده می شود که جنس آن از برنج یا فولاد می باشد .

12 – شفره : کارد آهنی پهن با دسته چوبی و لبه های خیلی تیز که از آن برای نازک کردن و تراشیدن پوست و چرم استفاده می شود .

13 – قید یا اشکنج : وسیله ای چوبی که از دو تخته ضخیم تشکیل شده که بوسیله دو عدد پیچ و همره چوبی در دو طرف باز و بسته می شود که برای بستن و آماده کردن کتاب برای دور بری و یا چسباندن ته کتاب استفاده می شود .

14 – کاغذ : از کاغذ برای وصل کردن و استر کردن استفاده می شود . انواع مختلف کاغذ : خراسانی ، حلبی ، کشمیری ، ختایی ، آملی و …. که با توجه به کمیاب بودن کاغذهای نامبرده از کاغذهای زرنشان و زرافشان استفاده می گردد.

15 – تخته صیقل :تخته ایی بسیار صاف و صیقلی که بهترین نوع آن چوب گلابی می باشد.

16 – رنگ : در صحافی رنگ ها به دو دسته رنگ های روحی و جسمی تقسیم می شوند .

17 – مقوا : در جلد سازی استفاده شده و دارای دو دسته مرغوب و نامرغوب می باشد .مقوای مرغوب کاملا صاف و محکم می باشد .

18 – چرم : اصلی ترین ماده مورد نیاز صحافی و جلد سازی سنتی چرم است که تمامی طرح ها و اندازه ها روی آن انجام می گیرد.

19 – ضربی : به قالب های نقش دار در شکل های مختلف ضربی می گویند .

20 – ورق طلا و پودر طلا : از طلا برای جلد سازی و افشان گری کاغذ استفاده می گردد .

21 – پارچه : پارچه های مورد استفاده در صحافی : ململ نخی ، ساتن و پارچه های روکش دار به جای چرم .

22 – کارد برشبرای لب بری کتاب استفاده می گردد.

23 – پرس

24 – پرگار

25 – قلم جدول کشی : قطعه ایی فلزی که یک طرف آن از وسط تبدیل به دو میله شده و طرف دیگر آن یک میله سر تیز می باشد.

26 – انبر

27 – نقش بر : ابزاری است مخصوص جلد سوخت که جنس آن فلزی آب دیده و شکل آن به مانند چاقو دارای سر تیز و برنده است و تمام طول آن به جز قسمت برنده در لفافی پوشیده شده است.

28 – قلمو : بسته به نوع کار از نوع ریز و درشت آن استفاده می گردد.

29 – گرده : بعد از این‌که نقش روی صفحه کشیده شد توسط استاد قلمزن نقش را به‌وسیله سمبه به صورت روزنه‌ای شکل سوراخ می‌نمیاند تا این‌که صحاف بتواند نقش را توسط دوده بر روی سطح مورد نظر انتقال دهد.

30 – گوشه گرد کن : وسیله آهنی با دسته چوبی است که طول تقریبی آن 15 تا 20 سانتی‌متر است، دارای نوک تیز و برنده به شکل نیم استوانه‌ی تو خالی است که از آن برای گرد کردن گوشه‌های لبه مقوایی جلد استفاده می‌شود.

در تصویر ذیل برخی ابزارهای صحافی سنتی نمایش داده شده است:

* صحافی مدرن :

تا اوایل قرن بیستم، یعنی پیدایش صحافی ماشینی ، صحافی به صورت دستی انجام می شد،  از سال ۱۹۳۰ به‌ بعد، یعنی با پیدایش نخستین ماشین‌های مجهز صحافی ،  تمامی مراحل صحافی توسط ماشین انجام می‌گرفت . البته امروزه هنوز هم صحافی به صورت دستی انجام می شود. صحافی دستی استحکام بیشتری دارد  ولی بدیهی است که بسیار کندتر از صحافی ماشینی انجام می‌گیرد و صحافی ماشینی با اختراع ماشین‌های مجهزتر همواره در حال تکامل بوده است.

در دهه ۱۹۵۰  صحافی بدون نخ موسوم به« ته‌چسب » ابداع و مرسوم شد. این شیوه صحافی که بدون استفاده از عمل دوخت و به‌وسیله ماشین انجام می‌گرفت، جانشین ته‌دوزی شد. از این پس با استفاده از تسمه نقاله، مراحل صحافی با سرعت زیاد و در یک خط تولید انجام گرفت.

در اوایل ۱۹۶۰ مراحل مختلف کار صحافی از دوختن تا پرس کردن و بسته‌بندی، بدون دخالت دست انجام می‌گرفت. در اواخر دهه ۱۹۶۰، ماشین‌هایی به‌وجود آمدند که قادر بودند تا ۶۰ جلد کتاب را در یک دقیقه صحافی کنند. در صحافی ماشینی پیشرفته امروزی مراحل مختلف صحافی که جدا جدا و توسط ماشین‌های مختلف انجام می‌گرفت، یکپارچه شده است. این ماشین‌ها تمامی مراحل صحافی را انجام داده، حتی در آخرین مرحله برای توزیع بسته‌بندی می‌کنند.(کتاب آشنایی با صنعت چاپ از حروفچینی تا صحافی )

اکنون در صحافی‌های ماشینی، علاوه بر ترتیب، برش و به هم چسباندن برگه‌ها، سعی در این است که جلد های کتاب‌ها را با استفاده از فناوری‌های امروزی، زیبا کنند. ازآنجایی که به‌کار بردن جواهرات در جلد بسیار گران خواهد بود، صحافان امروزی از موارد دیگری برای زیبا‌سازی جلد استفاده می‌کنند. این عناصر که در صحافی به کتاب‌ها اضافه می‌شوند، باعث زیبایی ظاهری محصول و در نتیجه جلب مشتری خواهند شد.

:چند تکنیک استفاده شده در جلدسازی که منجر به زیبا‌شدن جلد می‌شود عبارتند از

طلاکوب – استفاده از یو وی موضعی – پرس گرمایی- برجسته‌سازی – استفاده از کاور – استفاده از پوشش مخملی.

علاوه بر این موارد که با ماشین‌آلات چاپی به جلد اضافه می‌شوند، مواردی دیگری هستند که صحافان می توانند در جلدسازی از آنها استفاده می کنند که بعضی از آنها به شرح ذیل می باشد:

آستر بدرقه – کیف کتاب – ربان – باکس برای مجموعه کتاب .

در ذیل تصویر برخی از دستگاه های اتوماتیک و نیمه اتوماتیک صحافی برای آشنایی بیشتر شما عزیزان آورده شده است . بدیهی است امکان نمایش تمام دستگاه های اتوماتیک و خصوط صحافی مدرن در این بیان مختصر امکان پذیر نمی باشد.